Κάθε τέλος μια καινούργια αρχή

Γράφει η  Μαίρη Παναγοπούλου, Αρθρογράφος, Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας, Σύμβουλος Επιχειρήσεων

Υποψήφια Διδάκτωρ Οργανωσιακής Συμπεριφοράς Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής, 

Μεταπτυχιακό Οργανωσιακής Ψυχολογίας, University of East London

International Master of Business Administration, Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Εκπαίδευση στη Συνθετική Συμβουλευτική & Ψυχοθεραπεία,

Ψυχολογικό Κέντρο Χανίων – Ινστιτούτο Εκπαίδευση & Ψυχοθεραπερίας

Μετεκπαίδευση στη Θετική Ψυχολογία

Μια φράση χιλιοειπωμένη που έχει καταντήσει αφόρητο κλισέ.

Ίσως τις ώρες που βιώνεις σφοδρά την απώλεια, τον χωρισμό, την αποτυχία, την απογοήτευση, ή όλα αυτά μαζί αλυσιδωτά και αλλεπάλληλα, ίσως εκείνες τις ώρες που σε παρατηρώ να κρατάς σφιχτά το κεφάλι σου σε μια απεγνωσμένη κίνηση να κάνεις όλες εκείνες τις «φωνές» που τόσο ακατανόητα και αδιάλειπτα σου ψιθυρίζουν, να σωπάσουν, ίσως εκείνη την ώρα να την μισείς πιο πολύ. Δεν γίνεται όμως αλλιώς, αφού προϋπόθεση της αρχής είναι ένα «καλό» τέλος.

Στο σημείο αυτό, ας εξηγήσουμε τι σημαίνει σε αυτό το κείμενο το «καλό» τέλος. Σημαίνει εκείνο το τέλος που έχει γίνει κατανοητό, αποδεκτό και έχει «τοποθετηθεί» μέσα σου. Ξέρεις καλά που βρίσκεται και πως μοιάζει και γι αυτό και ξέρεις πώς να το διαχειρίζεσαι. Άλλωστε αυτό σου χρειάζεται πιο πολύ. Να το διαχειρίζεσαι! Η πληγή μπορεί να κλείνει όμως εσύ ξέρεις πως σ’ εκείνο το σημείο υπήρξε. Άλλωστε δεν σ αφήνει να το ξεχάσεις κι εκείνο το αχνό σημαδάκι που έχει σχηματιστεί. Πλέον δεν πονάει. Ωστόσο υπάρχει κι εσύ το θυμάσαι, όπως θυμάσαι και τα πάντα γύρω από αυτό μέχρι τελικά να πάρει τη σημερινή, ξεθωριασμένη του μορφή.

Αν κλείσουμε για λίγο τα μάτια και αφεθούμε να χαλαρώσουμε μπορούμε να πούμε πως αυτή ήταν μια στιγμή ηρεμίας. Μόνο μια στιγμή και ίσως χρειαστεί να παλέψουμε σκληρά για να βρούμε την επόμενη.

Αναπόφευκτα, είμαστε περιτριγυρισμένοι από ένα τέλος. Κάθε στιγμή μας τελειώνει και αφήνει χώρο στην επόμενη. Το γεγονός αυτό αποτελεί παγιωμένη σιγουριά. Όταν χωριζόμαστε από έναν φίλο, συχνά λέμε «Θα σε δω σύντομα». Στην πραγματικότητα δεν ξέρουμε αυτό το σύντομα πότε είναι και ούτε αν θα υπάρξει τελικά. Όμως ακριβώς αυτό καλούμαστε να διαχειριστούμε. Μια αβεβαιότητα που είναι τόσο διαχρονικά κυρίαρχη όσο και το επερχόμενο τέλος μας. Και μέσα σε αυτή τη φαινομενικά εύκολη διαπίστωση, ξεπηδά η ιδέα της ευθύνης, της επιλογής της ελευθερίας. Κάπου εκεί αρχίζουμε να συνειδητοποιούμε ότι η ζωή, μας ανήκει, πως εμείς τη ζούμε και κανένας άλλος.

Πως έχουμε ευθύνη απέναντι στον εαυτό μας να ευτυχίσουμε κι ίσως τότε μπορέσουμε να κάνουμε και τους άλλους ευτυχισμένους κοντά μας. Τότε καταλαβαίνουμε πως είμαστε «καταδικασμένοι» στην ελευθερία και πως το μόνο που δεν μπορούμε να κάνουμε είναι να μην επιλέγουμε. Μόνο όταν κάποιος παίρνει την ευθύνη των πράξεων του και κατ επέκταση των επιλογών του τότε μόνο μπορεί να μάθει για τις συνέπειες των πράξεων του, για την προσωπική του ισχύ και κατ’ επέκταση το νόημα της ζωής του. Η ουσιαστική ανθρώπινη ελευθερία είναι η ελευθερία να αναλάβουμε τις ευθύνες για τις δικές μας πράξεις. Δεν είναι η ελευθερία από την ευθύνη.

Εκεί συνειδητοποιούμε την βαθιά επιθυμία μας να ζήσουμε όπως θέλουμε  ώστε φτάνοντας στο τέλος να νιώθουμε πλήρης. Σημαντική προσφορά του υπαρξισμού είναι η προτροπή να είμαστε σε επαφή με το συναίσθημα μας, άλλωστε μόνο έτσι μπορούμε να καταλάβουμε τι πραγματικά επιθυμούμε. Βασικά ερωτήματα: «Τι είναι αυτό που θέλω;», «Τι νιώθω τώρα;». Επίσης ως συνέπεια των παραπάνω τονίστηκε ιδιαίτερα η σημασία του να κλείνουμε τις ιστορίες της ζωής μας, έτσι ώστε να μην υποσκάπτονται οι σκέψεις και η επιλογές μας και να κινούμαστε προς την «ιδανική μας τελειότητα»

Κάθε προσωπική ιστορία βασίζεται στις ιδέες της αλλαγής και της επανάληψης. Ορισμένα σημαντικά, από ψυχολογικής άποψης, γεγονότα διαμορφώνουν το  εαυτό ενός ατόμου και τον τρόπο συσχέτισης τους, τα οποία στη συνέχεια διαμορφώνουν τις μελλοντικές αντιλήψεις, ενέργειες και σχέσεις. Ένα καλό παράδειγμα είναι αυτό της ρώσικης κούκλας. Άνοιξε την εξωτερική κούκλα και θα βρεις ένα μικρότερο αντίγραφο του πρωτότυπου. Άνοιξέ το και θα βρεις ένα τρίτο αντίγραφο και μετά ένα άλλο και ένα άλλο.

Κατά τον ίδιο τρόπο το άτομο μπορεί να βοηθηθεί να ανακαλύψει για τον εαυτό του, ότι το τρέχον πρόβλημα έχει διαμορφωθεί από μια παρελθούσα εμπειρία που αποτελεί επανάληψη μιας παρελθούσας κατάστασης η οποία αυτή δημιουργήθηκε από την προηγούμενη εμπειρία και ούτω καθεξής. Διαμορφωνόμαστε λοιπόν όχι από τους άλλους ανθρώπους που λαμβάνουν αποφάσεις για εμάς, αλλά από τις ίδιες τις διαδικασίες που κάνουμε τις επιλογές μας, ότι οι αντιλήψεις μας και οι διαδικασίες λήψης των αποφάσεων διαμορφώνονται από το παρελθόν, ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται, όχι όσον αφορά τα γεγονότα αυτά καθ’ αυτά, αλλά σε σχέση με τα βαθύτερα ψυχολογικά γεγονότα. Γεγονότα που είναι εκεί γιατί επιλέξαμε να τα καλύψουμε τόσο καλά που κι εμείς οι ίδιοι πλανευτήκαμε και νομίσαμε πως δεν υπάρχουν. Το μόνο που καταφέραμε να κάνουμε είναι να πνίγουμε τα συναισθήματά μας και να κάνουμε τον πόνο μας ασυνείδητο. Εκείνος υπάρχει όμως κι έτσι το παρελθόν μας, συνεχίζει να μας κατατρέχει.

Ο ασυνείδητος πόνος, η ασυνείδητη επιθυμία, οι ασυνείδητες ιστορίες επαναλαμβάνονται με κάποιο τρόπο ξανά και ξανά γιατί δεν επιλύθηκαν ποτέ στην ουσία. Γι αυτό δεν ξεχνιούνται, γιατί δεν έχουν πάρει τη «σειρά τους» μέσα μας. Όταν μου συμβαίνει κάτι που με στενοχωρεί «μπάμ» ανοίγει το καπάκι του κουτιού της Πανδώρας. Πλημμυρίζω από πόνο και αυτό δεν είναι λογικό γιατί η παρούσα απώλεια δεν αξίζει τόσο πόνο. Με αυτό τον τρόπο αναπτύσσω έξυπνους μηχανισμούς για να αποφύγω να εμπλακώ σε οποιαδήποτε κατάσταση όπου «κινδυνεύω» το καπάκι να ανοίξει και να πονέσω.  Το παραπάνω με επηρεάζει τόσο που αυτό που καταφέρνω είναι να μένω στάσιμος και λυπημένος.

Γι αυτό και κάθε προσωπική ιστορία πρέπει να έχει διακριτή αρχή και διακριτό τέλος, με ότι αυτό συνεπάγεται και με ότι συναισθήματα αυτό πυροδοτήσει άλλωστε όπως ήδη ξέρουμε τα συναισθήματα τα έχουμε ανάγκη, χωρίς αυτά δεν ξέρουμε ούτε ποιοι είμαστε ούτε προς τα που να κατευθυνθούμε.

Μην τη φοβάσαι λοιπόν την ιστορία σου, όσο και αν σε πονάει, αγάπησε την και μείνε ανοιχτός για το τι θέλει να σου μάθει. γιατί όπως έλεγε και ο Charlie Chaplin « Ξέρω πως μέσα από τις εκρήξεις στο Σύμπαν γεννιούνται νέα αστέρια».

Βιβλιογραφία

Crouch, A. (1999). Τα Μυστικά της Συμβουλευτικής: Πώς να Γίνεται Επιτυχημένος Επαγγελματίας Σύμβουλος. Αθήνα: Εκδόσεις Π.Ασημάκης.