Ψυχοδυναμικό Coaching, Qu’est-ce que c’est?

*Γράφει ο Ιωάννης Παπαδόπουλος, M.Eng.

Το Ψυχοδυναμικο Coaching

Aκούγοντας την λέξη coaching, έναν σχετικά καινούριο όρο στο λεξιλόγιο μας, σκεφτόμαστε λέξεις όπως στοχοθεσία, πλάνο δράσης, παραγωγικότητα, δεξιότητες και εστίαση. Φανταζόμαστε ένα φωτεινό γραφείο με ενα μεγάλο τραπέζι γεμάτο χαρτιά, σημειώσεις, μαρκαδόρους. Στον τοίχο βρίσκονται κολλημένες φωτογραφίες και ενθαρρυντικές φράσεις.

Coach και πελάτης σε ένα κλίμα εστίασης και ενθάρρυνσης δουλεύουν με μεγάλη ενέργεια σε ένα πολύ συγκεκριμένο ζήτημα. Ζητούμενο : η επίτευξη του στόχου, η απόκτηση δεξιοτήτων, η επιτυχία.

Από την άλλη ακούγοντας την λέξη ψυχοδυναμικό, οι σκέψεις και οι παραστάσεις που μας έρχονται στο μυαλό είναι σημαντικά διαφορετικές. Λέξεις όπως ασυνείδητο, όνειρα, ελεύθερος συνειρμός, παρελθόν και παιδική ηλικία κάνουν την εμφάνιση τους. Φανταζόμαστε εικόνες θεραπευτικών χώρων, όπου αναπαυτικά ένας θεραπευτής και ένας θεραπευόμενος κάθονται αντικριστά. Μια πολύ διαφορετική ατμόσφαιρα, περισσότερο ήσυχη, σχεδόν μυστηριακή. Πιθανότατα η εικόνα του Sigmund Freud αναδύεται στο μυαλό μας. Ζητούμενο : η κάθαρση, η αυτογνωσία, η θεραπεία.

Με μια πρώτη μάτια αυτοί οι δυο κόσμοι φαίνονται αταίριαστοι και ασύνδετοι. Και όμως, το πάντρεμα τους γεννά κάτι το πολύ ιδιαίτερο. Το ψυχοδυναμικό coaching αποτελεί ένα εξειδικευμένο είδος coaching (Niche Coaching) το οποίο υιοθετεί τις ψυχοδυναμικές θεωρίες και τις τεχνικές τους. Σε αντίθεση με άλλα είδη coaching, το ψυχοδυναμικό coaching ενδιαφέρεται να εντοπίσει και να φωτίσει εκείνες τις πλευρές της λειτουργικότητας του ατόμου, οι οποίες υπαγορεύονται από ασυνείδητα κίνητρα ( ενδοψυχικές συγκρούσεις, αμυντικούς μηχανισμούς κλπ).

Χαρακτηριστικά του Ψυχοδυναμικού Coaching

• Ο εσωτερικός κόσμος του πελάτη. Ο πελάτης μαζί με το αίτημα για coaching, φέρνει μαζί του στη συνεδρία την προσωπική του ιστορία, το ασυνείδητο του, τα όνειρα και τις φαντασιώσεις του, τις αντικειμενότροπες (προσωπικες) σχέσεις του, τον τύπο δεσμού του, τα ενδεχόμενα τραύματα του καθώς και τους μηχανισμούς άμυνας του, εν συντομία τα “σκοτεινά” κομμάτια του. Συνεπώς, η εστίαση γίνεται στο άτομο, στο ευρύτερο σύστημα και στις ενδιάμεσες δυναμικές τους και ο coach επεξεργάζεται τον πελάτη όχι

απομονώνοντας ένα στοιχείο όπως συνηθίζεται στο coaching αλλά έχοντας στο μυαλό του την συνολική εικόνα. Ανεξάρτητα από τον τομέα στον οποίο λαμβάνει coaching ο πελάτης, ερευνώνται τα κομμάτια του Εαυτού (Self) και της μεταξύς τους αλληλεπίδρασης. Η προσπάθεια γίνεται στο να αντιμετωπιστεί ο πελάτης σαν άτομο και στην κατανόηση της ολότητας του, και όχι σαν ένα σύνολο απομονωμένων δεξιοτήτων και αριθμών.

• Η σχέση με το παρελθόν. Μια σημαντική διαφορά με τα άλλα είδη coaching αποτελεί το γεγονός πως το ψυχοδυναμικό coaching εστιάζει και στο παρελθόν, όπου διερευνώνται οι συνδέσεις μεταξύ της προσωπικής ιστορίας του πελάτη και της τωρινής του κατάστασης. Με την διερεύνηση της προσωπικής ιστορίας του πελάτη και των δυναμικών της, των μοτίβων συμπεριφοράς, της ψυχολογικής δομής κλπ συνδυάζεται το παρελθόν και η επιρροή του στην τωρινή κατάσταση με το επιθυμητό μέλλον, οδηγώντας στην σχεδίαση απτών πραγματοποιήσιμων σχεδίων δράσης.
• Τα αρνητικά συναισθήματα. Σε αντίθεση με τα υπόλοιπα είδη coaching, το ψυχοδυναμικό coaching δίνει βάρος και χώρο και στα αρνητικά συναισθήματα που βιώνει ο πελάτης. Στο session δίνεται μεγαλύτερος χώρος στην έκφραση των αρνητικών συναισθημάτων και η ανάπτυξη έρχεται και μέσω του μεταβολισμού των αρνητικών συναισθημάτων όπως του θυμού, της απογοήτευσης και του πόνου.
• Το ασυνείδητο. Κομβικό χαρακτηριστικό του ψυχοδυναμικού coaching αποτελεί η δουλειά με το ασυνείδητο. Ερευνώνται τα ασυνείδητα επαναλαμβανόμενα μοτίβα συμπεριφοράς που τον εμποδίζουν στο να πετύχει τους στόχους του και αποτελούν αντίσταση στην αλλαγή.

Η ανάσυρση των κρυμμένων ασυνείδητων κομματιών του πελάτη στο φως τον βοηθούν στην ανάληψη ευθύνης καθώς τα τυφλά σημεία γίνονται ευκολότερα προσβάσιμα. Μέσω της συνειδητοποίησης των ενδοβεβλημένων προτύπων συμπεριφοράς επιτυγχάνεται καλύτερη επαφή με την πραγματικότητα και ο πελάτης οδηγείται στην αυτεπίγνωση.

Ψυχοδυναμικό Coaching εν δράσει

Το ψυχοδυναμικό coaching δεν είναι θεραπεία αλλά μπορεί να έχει θεραπευτικά αποτελέσματα. Παράλληλα, προσφέρει ενόραση στις δυνατότητες και το ρόλο του καθενός, μέσα στα συστήματα και τις αντικειμενότροπες σχέσεις του, και κυρίως στα όρια του πελάτη μέσα σε αυτά τα συστήματα. Μεγάλη έμφαση δίνεται στην αυτοαποδοχή. Όταν τα ασυνείδητα πρότυπα συμπεριφόρας γίνουν συνειδητά, τότε μπορούν να αλλάξουν, και αν δεν μπορούν να αλλάξουν τότε μπορεί να γίνει η αντίστοιχη επεξεργασία και προσαρμογή.

Γίνεται εμφανές πως το εύρος εφαρμογής του ψυχοδυναμικού coaching είναι μεγαλύτερο από τα υπόλοιπα έιδη coaching, ξεπερνώντας τους οργανισμούς και τις δεξιότητες, καθώς μπορεί να δουλέψει με τομείς όπως οι ερωτικές σχέσεις αλλά και την επεξεργασία πένθους (όπως π.χ λόγω απόλυσης ή δραστικής αλλαγής στο εργασιακό περιβάλλον, φαινόμενο το οποίο γίνεται όλο και πιο συχνό στην εποχή μας). Βασικό εργαλείο για να καμφθούν οι αντιστάσεις και οι μηχανισμοί άμυνας είναι ένα προκαθορισμένο τέλος μετά από έναν προσυμφωνημένο αριθμό συνεδριών. Η σχετική πίεση χρόνου ευνοεί την επικέντρωση στον στόχο. Στη διαδικασία μπορούν να χρησιμοποιηθούν ψυχοδυναμικές τεχνικές όπως για παράδειγμα η ζωγραφική και οι ελεύθεροι συνειρμοί.

Σημαντικό εργαλείο του ψυχοδυναμικού coach αποτελεί η αντιμεταβίβαση. Ο coach όντας σε επαφή με την αντιμεταβίβαση του μπορεί να αντιληφθεί στοιχεία που εμποδίζουν τη διαδικασία ή υλικό το οποίο ανασύρεται στην επιφάνεια και που μπορεί να ερευνηθεί και να επεξεργαστεί. Μέσω της αντιμεταβίβασης μπορούν να φανερωθούν στοιχεία του σχετίζεσθαι του πελάτη, μη αναγνωρισμένα συναισθήματα, ασυνείδητα εμπόδια στην αλλαγή κλπ. Για αυτό το λόγο ο coach είναι ενεργοποιημένος ως προς τις ασυνείδητες διεργασίες που λαμβάνουν χώρο, είναι σε συνεχή εγρήγορση όχι μόνο για αυτά που λέγονται αλλά και για εκείνα που δεν λέγονται.

Στην πραγματικότητα, ο ψυχοδυναμικός coach αρκετές φορές καλείται να είναι περισσότερο “ντετέκτιβ” παρά “προπονητής”. Επίσης, ο ψυχοδυναμικος coach δίνει μεγαλύτερη έμφαση στη σχέση με τον πελάτη, στο εδώ και τώρα και στο συναίσθημα, σε σχέση με άλλoυς coaches οι οποίοι μπορούν να παρουσιαστούν ως ψυχροί και απόμακροι δίνοντας βάρος στην εικόνα του “επαγγελματία”.

Με βάση τα παραπάνω, βλέπουμε πως ο δείκτης δυσκολίας του ψυχοδυναμικού coaching είναι μεγαλύτερος από των υπόλοιπων και οι απαιτήσεις είναι πολύ

περισσότερες για έναν ψυχοδυναμικό coach. Ένας coach προκειμένου να μπορέσει να ασκήσει ψυχοδυναμικό coaching χρειάζεται ο ίδιος να έχει κάνει ψυχοδυναμική θεραπεία, να βρίσκεται υπό ψυχοδυναμική εποπτεία άρα και να αφιερώσει περισσότερο χρόνο. Συνήθως οι coaches που ακολουθούν την ψυχοδυναμική προσέγγιση είναι σύμβουλοι ή και θεραπευτές οι ίδιοι.

Συμπερασματικά, με μια πρώτη ματιά φαίνεται πως ο συνδυασμός των ψυχοδυναμικών θεωριών και του coaching μοιάζει αταίριαστος. Παρόλα αυτά οι δύο αυτοί τομείς μπορούν να συνδυαστούν αρμονικά. Οι ψυχοδυναμικές θεωρίες παρέχουν ένα πλούσιο θεωρητικό υπόβαθρο, σοβαρότητα στη διαδικασία και βάθος. Το coaching από την πλευρά του εφοδιάζει με εστίαση, δόμηση και ορμή.

Βιβλιογραφία :

Ulla Charlotte Beck, 2012, “Psychodynamic Coaching” , Karnac

Χαράλαμπος Πετράς, 2015 “Η τέχνης του Coaching” εκδόσεις iWrite.gr

* Ο Ιωάννης Παπαδόπουλός M.Eng. είναι απόφοιτος του Πολυτεχνείου Κρήτης, τμήμα Αρχιτεκτονικής. Κατά τη διάρκεια των σπουδών του ασχολήθηκε ενεργά με τη βέλτιστη κατανομή του χώρου σε περιβάλλον εργασίας. Σύντονα το ενδιαφέρον του στράφηκε στη Σύμβουλευτική και ολοκλήρωσε στο Ψυχολογικό Κέντρο Χανίων – Ινστιτούτο Εκπαίδευσης & Ψυχοθεραπείας, το τριετές πρόγραμμα Συνθετικής Συμβουλευτικής και πιστοποιήθηκε ο Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας από την Ελληνική Εταιρία Συμβουλευτικής. Εκπόνησε τη διπλωματική υπό τη εποπτεία του Θεόδωρου Τσιριγώτη, με θέμα: “Ψυχοδυναμικό Coaching, Συγκλίσεις και Αποκλίσεις με τη Συμβουλευτική”  η οποία βαθμολογήθηκε με άριστα. Έκτοτε συνεργάζεται με το Ινστιτούτο ως βοηθός εκπαίδευσης και ως θεραπευτής ενώ δραστηριοποιείται στα Χανιά ως Ελεύθερος Επαγγελματίας.