H αποτελεσματικότητα της γνωστικής συμπεριφορικής θεραπείας για διαταραχές προσωπικότητας

Stefan G. Hofmann, Ph.D., Anu Asnaani, M.A., Imke J.J. Vonk, M.A., Alice T. Sawyer, M.A., and Angela Fang, M.A.

“The Efficacy of Cognitive Behavioral Therapy: A Review of Meta-analyses”

Μετάφραση & επιμέλεια: Ειρήνη Ιερωνυμάκη, Σύμβουλος – Ψυχοθεραπεύτρια (ε)

Μιχάλης Στειακάκης, Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπευτής (ε)

Αικατερίνη Τσαγκαράκη, Σύμβουλος (ε)

Στη συγκεκριμένη έρευνα γίνεται προσπάθεια να διερευνηθεί κατά πόσο οι διάφοροι τύποι CBT θεραπείας είναι αποτελεσματικές για ασθενείς με διαταραχές προσωπικότητας . Γίνεται ανασκόπηση σε έρευνες που δημοσιεύτηκαν μεταξύ 1980- 2009 οι οποίες παραείχαν μια σαφή περιγραφή τουλάχιστον μιας γνωστικής συμπεριφορικής παρέμβασης. Η ερεύνα εξετάζει τα αποτελέσματα της θεραπείας για την οριακή διαταραχή (BPD), την αποφευκτική διαταραχή (AVPD), την ιδεοψυχαναγκαστική (OCPD), την αντικοινωνική (ASPD), στη συννοσηρότητα στις ΔΠ και μια μικρή αναφορά σε άλλες ΔΠ.

Οριακή διαταραχή προσωπικότητας (BPD)

Οι θεραπείες για BPD έχουν μελετηθεί εκτενέστερα από τις θεραπείες για οποιαδήποτε άλλη ΔΠ. Για παράδειγμα, εντοπίσαμε 16 RCT (Τυχαιοποιημένη ελεγχόμενη δοκιμή) γνωστικών συμπεριφορικών θεραπειών που στοχεύουν συγκεκριμένα στην BPD, 10 φυσιοκρατικές μελέτες και οκτώ μελέτες περίπτωσης, οι οποίες παρέχουν στοιχεία για την αποτελεσματικότητα της CBT σε πραγματικό περιβάλλον. Από αυτές, η Διαλεκτική συμπεριφορική θεραπεία έχει λάβει την πιο εμπεριστατωμένη αξιολόγηση και εμπειρική υποστήριξη, ωστόσο, υπήρξαν αρκετές μελέτες που αξιολογούν τις παραδοσιακές προσεγγίσεις CBT, τη θεραπεία που εστιάζεται στο σχήμα και τις παρεμβάσεις βάσει δεξιοτήτων.

Διαλεκτική συμπεριφορική θεραπεία (DBT)

Συνολικά, υπάρχουν αξιόπιστες ενδείξεις ότι η DBT είναι ανώτερη από τις ενεργές, μη συμπεριφορικές θεραπείες όσον αφορά στις επιπτώσεις απόπειρων αυτοκτονίας και την αξιοποίηση επειγόντων και νοσηλευτικών ψυχιατρικών υπηρεσιών, Ωστόσο, υπάρχουν ασυνεπείς ενδείξεις ότι το DBT ενισχύει τις συναισθηματικές μεταβλητές, την κοινωνική προσαρμογή ή την παγκόσμια λειτουργία. Συνοπτικά, τα ευρήματα δείχνουν ότι το DBT σε εσωτερικούς ασθενείς μπορεί να είναι αποτελεσματικό κατά τη διάρκεια μακροχρόνιας νοσηλείας (δηλαδή, 3 μήνες), όταν μια προσέγγιση DBT αντικατοπτρίζεται σε πολλές πτυχές της θεραπείας, ωστόσο, φαίνεται να είναι λιγότερο χρήσιμη όταν μια βραχυπρόθεσμη μορφή ομάδας προστίθεται στη συνήθη θεραπεία των εσωτερικών ασθενών. H θεραπεία έχει επίσης εφαρμοστεί σε ασθενείς με BPD και διαταραχές, χρήσης ουσιών καθώς και σε ασθενείς με BPD και νευρική βουλιμία ή διαταραχή υπερφαγίας.

Γνωστική συμπεριφορική θεραπεία (cbt)

Επίσης το άρθρο αναφέρεται για την αποτελεσματικότητα της cbt θεραπείας για την BPD σε σχέση με αλλά είδη θεραπείας. Η CBT Θεραπεία σε συνδυασμό με την tau (κοινοτική διαχείριση φαρμάκων και υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης) οδήγησαν σε βελτιωμένα αποτελέσματα θεραπείας σε μερικούς κρίσιμους τομείς (λιγότερο άγχος, χαμηλότερα συμπτώματα δυσφορίας και λιγότερες δυσλειτουργικές γνωσίες) σε σύγκριση με την TAU μόνη της. Παράλληλα άλλες μελέτες διαπίστωσαν ότι το cbt για το bpd ήταν πιο αποτελεσματικό από το Ροτζεριανό μοντέλο υποστηρικτικής συμβουλευτικής (πιο γρήγορες βελτιώσεις στην απελπισία και την παρορμητικότητα σε επίπεδο χαρακτηριστικών, υψηλότερες βαθμολογίες της θεραπευτικής σχέσης και καλύτερη διατήρηση της θεραπείας.) Επιπροσθέτως άλλη μελέτη σύγκρινε την κατευθυνόμενη γνωστική θεραπεία (MACT) η οποία συνδυάζει παραδοσιακά συστατικά της cbt με στοιχειά DBT με την TAU σε ασθενείς με ΒPD ΔΠ. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι το MACT φαίνεται να έχει κλινική χρησιμότητα για άτομα με BPD όταν χορηγείται σε συνδυασμό με τη συνήθη θεραπεία. Ωστόσο, σε δείγματα μικτής διάγνωσης, τα αποτελέσματά της μπορεί να είναι αμελητέα και η διατήρηση της θεραπείας μπορεί να είναι προβληματική.

Θεραπεία σχημάτων (SFT)

Η θεραπεία με επίκεντρο το σχήμα (SFT) διατηρεί ένα γνωστικό θεωρητικό πλαίσιο και υποδηλώνει ότι οι ΔΠ οφείλονται σε πρώιμα μη προσαρμόσιμα σχήματα που παρεμβαίνουν στην ικανότητα του ατόμου να καλύψει τις βασικές του ανάγκες. Πολλές έρευνες που έχουν χρησιμοποιήσει την SFT ως θεραπεία για την bpd έχουν δημοσιευτεί με αξιόλογα αποτελέσματα. Η πιο σημαντική όμως ήταν των Farrell και των συνεργατών του όπου τα ευρήματα έδειξαν ότι μετά τη θεραπεία, το 94% των ασθενών στην ομάδα SFT δεν πληρούσε πλέον τα διαγνωστικά κριτήρια για την BPD, ενώ μόνο το 25% της ομάδας TAU έφτασε σε αυτό το κριτήριο. Συνοπτικά, το SFT φαίνεται να μειώνει τα συμπτώματα της BPD και να ενισχύει τη συνολική λειτουργία, είτε χορηγείται ως μακροχρόνια ατομική ψυχοθεραπεία είτε ως βραχυπρόθεσμη συμπληρωματική ομαδική θεραπεία.

Παρεμβάσεις βάσει δεξιοτήτων

Η Εκπαίδευση Συστημάτων για Συναισθηματική προβλεψιμότητα και Επίλυση Προβλημάτων (STEPPS) είναι μια κατευθυνόμενη ομαδική θεραπεία βασισμένη σε δεξιότητες που έχουν σχεδιαστεί για τη μείωση των αυτοκαταστροφικών συμπεριφορών που σχετίζονται με την BPD, η οποία ενσωματώνει μια προοπτική συστημάτων με μια παραδοσιακή προσέγγιση κατάρτισης δεξιοτήτων CBT. Σε πολλές έρευνες που έχει χρησιμοποιηθεί το STEPPS σε ασθενείς BPD που είτε ανατέθηκαν σε TAU είτε σε συνδυασμό STEPPS και TAU, τα αποτελέσματα ήταν σταθερά δείχνοντας ότι το STEPPS φαίνεται να μειώνει τα συμπτώματα και τις συμπτωματικές συμπεριφορές όταν χρησιμοποιείται ως συμπληρωματική θεραπεία. Επιπροσθέτως, η ομαδική θεραπεία ρύθμισης συναισθήματος (ERGT)η οποία είναι μια σύντομη κατευθυνόμενη ομάδα βασισμένη σε δεξιότητες, που αναπτύχθηκε για να μειώσει τον μη αυτοκτονικό αυτοτραυματισμό μεταξύ των γυναικών με BPD. Χρησιμοποιήθηκε σε μελέτες συγκρινόμενη με την TAU όπου τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η ομάδα ERGT παρουσίασε κλινικά σημαντικές μειώσεις στα συμπτώματα της BPD, της κατάθλιψης, του άγχους και του στρες, της δυσλειτουργίας των συναισθημάτων και της βιωματικής αποφυγής, ενώ οι ασθενείς στο TAU απέτυχαν να παρουσιάσουν βελτιώσεις σε οποιοδήποτε από τα αποτελέσματα ενδιαφέροντος.

Αποφευκτική διαταραχή προσωπικότητας (AVPD)

Υπάρχουν συνολικά επτά μελέτες που αξιολογούν το CBT για αποφευκτική ΔΠ (AVPD), συμπεριλαμβανομένων ενός RCT και δύο ανοιχτών δοκιμών γνωστικής συμπεριφορικής θεραπείας ομάδας (CBGT), και ένα RCT, μία ανοιχτή δοκιμή και δύο μελέτες περίπτωσης ατομικού CBT.

Γνωστική Συμπεριφορική Ομαδική Θεραπεία (CBGT)

Οι παρεμβάσεις CBGT για AVPD βασίζονται τοσο σε συμπεριφορικές όσο και σε γνωστικές τεχνικές. Συνοπτικά, υπάρχουν δεδομένα που υποστηρίζουν την αποτελεσματικότητα της βραχυπρόθεσμης CBGT στη μείωση των συμπτωμάτων της AVPD, του άγχους, της κατάθλιψης, καθώς και των συμπτωματικών συμπεριφορών και της συνολικής κοινωνικής λειτουργίας. Ωστόσο επειδή πολλοί ασθενείς παρουσίασαν σημαντική εξασθένηση μετά το CBGT απαιτείται περαιτέρω ερεύνα.

Ατομική CBT

Η ατομική CBT δίνει έμφαση στον εντοπισμό και την τροποποίηση αρνητικών αυτόματων σκέψεων και μη προσαρμοστικών σχημάτων χρησιμοποιώντας παρακολούθηση σκέψης, Σωκρατικό διάλογο και αμφισβήτηση παράλογων πεποιθήσεων. Σε μελέτες που έγιναν σε ασθενείς με AVPD και OCPD και χρησιμοποιήθηκαν θεραπείες CBT ή DBT τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η CBT ήταν σημαντικά ανώτερη από την BDT σε όλα τα μέτρα έκβασης τοσο στην AVPD όσο και στην Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή προσωπικότητας (OCPD) .

Αντικοινωνική Διαταραχή Προσωπικότητας (ASPD)

Μόνο μία μελέτη αποτελεσμάτων θεραπείας αξιολόγησε το CBT για ASPD. Οι ασθενείς που έλαβαν έξι μήνες CBT έδειξαν τάσεις για λιγότερο προβληματική χρήση αλκοόλ, πιο θετικές πεποιθήσεις για τους άλλους και καλύτερη κοινωνική λειτουργία, αλλά δεν υπήρχε σημαντική επίδραση για την CBT σε οποιοδήποτε από τα αποτελέσματα που αξιολογήθηκαν.

Συννοσηρότητα στις ΔΠ, PDNOS και Μικτά ΔΠ Δείγματα

Η πλειονότητα των παρεμβάσεων για ΔΠ είναι συγκεκριμενοποιημένες για τη διαταραχή και, ως αποτέλεσμα, η έρευνα για τα αποτελέσματα της θεραπείας διεξάγεται συνήθως ξεχωριστά για κάθε διαταραχή. Ωστόσο, τρεις RCT έχουν χρησιμοποιήσει δείγματα αποτελούμενα από ασθενείς με διαφορετικές ΔΠ, συνυπάρχουσες ΔΠ ή διάγνωση ΔΠ που δεν ορίζεται διαφορετικά (PDNOS). Σε μελέτες που έχουν εξετάσει την αποτελεσματικότητα του CBT και άλλων θεραπευτικών μεθόδων όπως BRT, BDT σε ασθενείς με διάγνωση ΔΠ της ομάδας C. Τα αποτελέσματα παρέχουν αποδείξεις ότι τα συμπτώματα και η δυσλειτουργία που σχετίζονται με τη σύνθετη παθολογία προσωπικότητας μπορούν να μειωθούν από διάφορες θεραπευτικές κατευθύνσεις συμπεριλαμβανομένου του CBT. Παράλληλα ερεύνα που πραγματοποιήθηκε σε ασθενείς με παθολογία προσωπικότητας και συννοσηρότητας MDD τα αποτελέσματα έδειξαν ότι το DBT σε συνδυασμό με τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα είναι μια υποσχόμενη θεραπεία για συννοσηρότητα κατάθλιψης και ΔΠ, πέρα από τα αποτελέσματα της φαρμακευτικής αγωγής μόνο.

Άλλες ΔΠ

Προς το παρόν, δεν υπάρχουν ούτε RCT ούτε ανοιχτές δοκιμές CBT για σχιζότυπες, σχιζοειδής, παρανοειδής, εξαρτητικές, ναρκισσιστικές ή οιστριονικές ΔΠ. Ωστόσο, υπάρχουν μερικές μελέτες περιπτώσεων και εμπειρικών μεμονωμένων θεμάτων που περιγράφουν γνωστικές παρεμβάσεις συμπεριφοράς για τις λιγότερο μελετημένες ΔΠ, οι οποίες μπορεί να θέσουν τις βάσεις για τη μελλοντική ανάπτυξη της θεραπείας.

Βιβλιογραφία